Bouwhistorische opname

Een bouwhistorische opname verschaft u inzicht in de bouwgeschiedenis en de erfgoedwaarden van (potentieel) bouwkundig erfgoed, en is cruciaal voor de opmaak van onder meer bouwaanvragen, restauratiestudies, beheersplannen, en herbestemmingsonderzoeken.

Een bouwhistorische opname?

Een bouwhistorische opname is de meest voorkomende vorm van bouwhistorisch onderzoek. Een opname is uitgebreider dan een inventarisatie, maar minder exhaustief dan een bouwhistorische ontleding. Het eindproduct varieert naargelang het studieobject en de onderzoeksvraag. Bouwhistorische nota’s en CHE-rapporten zijn gebruikelijke producten van een bouwhistorische opname. Een bouwhistorische verkenning is een opname op hoofdlijnen.

Bij een bouwhistorische opname beantwoordt een deskundig onderzoeker de vraag hoe een bouwkundig object of ensemble oorspronkelijk werd gebouwd, welke wijzigingen het doorheen de tijd onderging, en welke elementen uit de verschillende bouwfasen bewaard bleven. Op basis van de onderzoeksbevindingen worden objectief de erfgoedwaarden van het bouwwerk of ensemble bepaald. Objectief wil zeggen dat de waardestelling gebeurt zonder rekening te houden met de bouwfysische staat, de gebruikersbelangen, de financiële aspecten, en de ontwerpoverwegingen. De beroepsdeontologie gebiedt daarom een strikte scheiding tussen de rollen van onderzoeker en ontwerper.

Een bouwhistorische opname kan gebeuren voor elk historisch architecturaal object, ongeacht het erfgoedstatuut, en ongeacht de typologie en omvang. Elke opname is maatwerk. Het opzet en de diepgang van het onderzoek zijn afhankelijk van de aard van het studieobject, van de onderzoeksvraag, en van de beschikbaar gestelde middelen. De uitgangspunten van het onderzoek worden in overleg met de opdrachtgever en de betrokken overheden duidelijk afgebakend.

Elke bouwhistorische opname omvat een onderzoek in situ, een historisch-archivalisch onderzoek, en een waardestelling.

Het bouwkundig object en zijn directe omgeving vormen de primaire bron van informatie. Bij het onderzoek in situ worden onder meer de vorm, de gebouwschil, de planindeling, de interieuronderdelen, en de afwerking zorgvuldig onderzocht en gedocumenteerd, met aandacht voor onregelmatigheden en bouwsporen. Ook de ruimtelijke context wordt bekeken. Een opname omvat in principe geen destructief onderzoek. Alleen zichtbare of eenvoudig zichtbaar te maken bouwsporen worden geanalyseerd. Ter nuancering van de vaststellingen kunnen een deelontleding of een specialistisch onderzoek (vb. kleuronderzoek) overwogen worden.
Het historisch-archivalisch onderzoek is een kritisch onderzoek van literatuur, archiefgegevens, iconografisch materiaal, en cartografische bronnen. Bij gebouwen waarvan de bouwhistoriek teruggaat tot minstens de 18e eeuw is onderzoek van zogenaamd oud archief of ancien régime-archief noodzakelijk. Dit doelgericht onderzoek levert achtergrondkennis en een referentiekader voor de interpretatie van de materiële kenmerken van het object of ensemble, en gaat meestal vooraf aan het in situ onderzoek.
Het onderzoek resulteert in een waardestelling op basis van verschillende waarderingscriteria. De intrinsieke waardestelling geeft het relatieve belang van onderdelen en aspecten van een bouwwerk of ensemble aan. De contextuele waardestelling evalueert het bouwwerk of het ensemble in relatie tot vergelijkbare voorbeelden elders. De intrinsieke waardestelling leidt tot een getrapte waardering (hoog tot indifferent) van zaken als constructies, bouwmassa, gevels, planindeling, bouwkundige elementen, en afwerking.

De onderzoeksbevindingen worden helder en goed onderbouwd gepresenteerd in een bouwhistorische nota, een CHE-rapport, een ruimteboek voor waardevolle interieurs, of een andere rapportagevorm.

Waarom een bouwhistorische opname?

RESTAURATIE, VERBOUWING, HERBESTEMMING – Bij wijzigingen aan een beschermd monument of andere onroerende goederen met erfgoedstatuut dienen de bestaande erfgoedwaarden zoveel mogelijk bewaard te blijven, en waar mogelijk versterkt. Alle ingrepen dienen op dit punt getoetst te worden. Daarom wordt doorgaans de opmaak en aflevering van een accurate bouwhistorische nota als voorwaarde gesteld voor het verlenen van een omgevingsvergunning. De bouwhistorische opname dient steeds in een zo vroeg mogelijk stadium te worden uitgevoerd.
BESCHERMING – Een bouwhistorische opname of verkenning kan in opdracht van een eigenaar of beheerder worden uitgevoerd om een aanvraag tot bescherming als monument te onderbouwen. In opdracht van een overheid kan een opname of verkenning gebeuren om de beschermingswaardigheid van een architecturaal object na te gaan, of om een beschermingsdossier te stofferen;
BEHEER, BEHEERSPLAN – Een bouwhistorische opname levert belangrijke informatie voor het organiseren en het uitvoeren van instandhoudings-, herstellings-, beheers-, en onderhoudswerken aan beschermde monumenten of andere onroerende goederen met erfgoedwaarde. Bij de opmaak van een beheersplan voor beschermd erfgoed levert een bouwhistorische opname de nodige informatie voor onder meer de historische nota, de inventaris van de bestaande toestand, en de omschrijving van de erfgoedwaarden;
EDUCATIE, PROMOTIE, E.A. – Een bouwhistorische opname kan worden uitgevoerd om de kennis over een bepaald bouwwerk of ensemble te verwerven, bijvoorbeeld voor educatieve of promotionele doeleinden;
...

Wat kan MONUMENTA voor u doen?

Voeren van (voor)overleg met erfgoedconsulenten;
Uitvoeren van een bouwhistorische verkenning of deelopname met het oog op kleine bouwkundige ingrepen;
Opstellen van een bouwhistorische nota met het oog op de aanvraag van een omgevingsvergunning;
Uitvoeren van een bouwhistorische opname als onderdeel van een herbestemmingsonderzoek;
Uitvoeren van een bouwhistorische opname als onderdeel van een beheersplan;
Uitvoeren van een bouwhistorische opname in functie van patrimoniumbeheer;
Aanvullen van een nota of opname met een ruimteboek (interieurinventaris);
Na oplevering van het rapport: toetsen van uw bouwplannen aan de onderzoeksbevindingen;
Na oplevering van het rapport: adviseren over de integratie van aanwezige erfgoedwaarden in uw ontwerpplannen;
Uitvoeren van aanvullende bouwhistorische deelontledingen;
...

Wat kost een bouwhistorische opname/bouwhistorische nota?

Welk onderzoek voor u geschikt is, hangt af van de vraagstelling en van de aard en het statuut van het bouwkundig object of ensemble. Elke prijsberekening is daarom maatwerk.

Voor onderzoek naar beschermd erfgoed, of naar goederen gelegen in een erfgoedlandschap of een op zichzelf staand deel daarvan, kunt u bij het Agentschap Onroerend Erfgoed een onderzoekspremie aanvragen. Een onderzoekspremie bedraagt 80% van de aanvaarde kostenraming, met een maximum van 25.000 euro. De btw is niet betoelaagbaar. Opgelet, vraagt u een premie aan, dan mogen de betoelaagde werken pas ná de premietoekenning aanvatten. Bestel dus tijdig uw onderzoek.

Vraag uw offerte op maat of contacteer ons voor meer informatie.